Pomóż nastolatkowi odkryć swoje zalety

Pomóż nastolatkowi odkryć swoje zalety

jak wspierać nastolatka?

Dorastanie często wiąże się z powątpiewaniem w siebie, w swoje możliwości. Wielu nastolatków pogarsza jeszcze sprawę, koncentrując się na swoich niepowodzeniach, słabych stronach, wywołując efekt samospełniającego się proroctwa. Gdy człowiek powtarza sobie wystarczająco często, że wszystko jest do niczego i on sam też, zaczyna się zachowywać zgodnie ze swoimi obawami.

Wielomiesięczny lockdown, izolacja społeczna, niepewna przyszłość, nieprzewidywalne kwarantanny i wielogodzinne tkwienie przed ekranem u części młodzieży pogłębiło jeszcze problem. Długotrwały stres wydrenował ich niejako z energii i chęci do życia. Dlatego warto wiedzieć, co my – dorośli (a zwłaszcza rodzice) możemy zrobić, by pomóc im odkryć swoje mocne strony, zalety i co więcej – uwierzyć, że to trwałe cechy, możliwe do doskonalenia, nie przypadkowy łut szczęścia.

Czym są zalety?

Zaletami, mocnymi stronami człowieka zajmuje się psychologia pozytywna. Badania prowadzone na przykład przez Martina Seligmana z zespołem udowadniają, że osoby często korzystające ze swoich zalet w życiu codziennym są szczęśliwsze i łatwiej im osiągać zamierzone cele. Jednak – szczególnie w przypadku nastolatków – ludzie mają problem, by je w sobie dostrzec. Nawet gdy je dostrzegają, wydaje im się, że zalety te nie są niczym specjalnym, wszyscy je mają. Jednak nie jest to prawdą. Każdy z nas ma unikalny zestaw zalet i nawet jeśli jakaś cecha wydaje się nam banalna, znajdą się ludzie, którzy nam jej zazdroszczą.

Zalety są cechami, które rozwijają się od małego. Są po części związane z temperamentem, po części z osobowością, ale też są kształtowane w procesie wychowania. Gdy korzystamy ze swych zalet, czujemy przypływ energii, poczucie sensu, pogodę ducha lub wręcz radość czy ekscytację. Istnieje nawet terapia oparta na poszukiwaniu i rozwijaniu zalet, która okazuje się być pomocna nawet w tak trudnych przypadkach jak depresja.

Jeden z najbardziej przejrzystych zestawów zalet opracowali psychologowie Nansook Park i Christopher Peterson. Oto on:

  • Mądrość
  • Współczucie
  • Entuzjazm
  • Sprawiedliwość
  • Skromność
  • Wdzięczność
  • Ambicja
  • Odpowiedzialność
  • Optymizm
  • Zdolności artystyczne
  • Uczciwość
  • Uprzejmość
  • Odwaga
  • Zdrowy rozsądek
  • Umiłowanie (zapał do) nauki
  • Kreatywność
  • Dyscyplina
  • Niezależność (nonkonformizm)
  • Ciekawość
  • Otwartość
  • Miłość, przyjacielskość
  • Skłonność do współpracy
  • Samokontrola
  • Poczucie humoru
  • Ufność
  • Asertywność
  • Elastyczność
  • Zdolności przywódcze
  • Wytrwałość
  • Zdolność wybaczania
  • Cierpliwość
  • Uduchowienie
  • Inteligencja
  • Zdolność logicznego myślenia
  • Bycie przedsiębiorczym

Na początku warto zastanowić się, które z tych zalet widzimy w naszym dziecku. Najlepiej przypomnieć sobie konkretne sytuacje, gdy patrząc na swoje dziecko odczuwaliśmy zadowolenie z jego zachowania, dumę, czy mieliśmy poczucie „ale on jest fajny”.  Te sytuacje dobre jest zapisać na kartce, a dopiero potem zastanowić się, o jakiej zalecie mogą świadczyć.

Dla przykładu – Ewa patrząc na swoją córkę Jowitę zawsze podziwia, jak umie ona dobrać nie tylko ubranie, ale wszelkie dodatki typu biżuteria, czy torba, tak, że tworzy to przyjemną dla oka, harmonijną całość. Gdy tylko dostała wolną rękę i trochę pieniędzy do zagospodarowania na wystrój wnętrza Jowita tak przearanżowała swój pokój, że jest w tej chwili (tanim kosztem) najładniejszym pomieszczeniem w domu. Wynika z tego, że jedną z najbardziej widocznych zalet dziewczyny są zdolności artystyczne – połączenie zmysłu estetycznego z praktycznym przełożeniem tego na codzienne życie.

Warto też zadać nastolatkowi kilka pytań wprost – co lubisz robić? W czym się dobrze czujesz? Przypomnij sobie sytuację, gdy byłeś zadowolony z siebie, czy ze sposobu w jaki rozwiązałeś jaki problem – co to było? Razem poszukajcie – wpierw konkretnych sytuacji, potem zalet, które ujawniły się w tych sytuacjach. Można użyć zestawu Parka i Petersona, lub też nazwać zalety jak wam intuicja podpowiada.

Kilka pytań, które mogą się przydać do zidentyfikowania zalet to:

Co lubisz robić? Co daje ci radość, dodaje energii?

Co cię wciąga – angażuje?

Wyobraź sobie, że na koniec dnia mówisz z przekonaniem: „To był naprawdę dobry dzień” – co takiego by musiało się wydarzyć?

Co lubią w tobie twoi przyjaciele? Gdybyś zapytała przyjaciółkę o swoją najlepszą cechę, co by powiedziała?

Może zdarzyć się, że nastolatek z uporem powtarza, że jest do niczego, nie ma żadnych zalet. W takim wypadku warto go spytać, co ostatnio udało mu się zrobić i samemu nazwać zaletę konieczną do wykonania tej czynności.

Dla przykładu – nastoletni Marek uważa, że jest beznadziejny. Zapytany co w takim razie ostatnio udało mu się zrobić stwierdził, że zwlec z łóżka i dotrzeć do szkoły. Mama (nieironicznie) podsumowała, że do tego potrzebna jest samodyscyplina i zachęciła, żeby pomyślał o innych sytuacjach, gdy mimo braku chęci, energii, motywacji udało mu się zmobilizować się do zrobienia czegoś. Marek ze zdziwieniem odkrył, że rzeczywiście często korzysta z tej swojej zalety, choć nie zwracał na to uwagi do tej pory, bo wydawało mu się to oczywiste.

Korzystanie z zalet

Jednym z najciekawszych odkryć Martina Seligmana, autora książki „Prawdziwe szczęście” był związek między poczuciem szczęścia a wykorzystywaniem swych zalet. To znaczy, osoby, które mają w codziennym życiu wiele okazji by korzystać ze swoich zalet są szczęśliwsze niż ludzie pozbawieni tej szansy. Co więcej – życie pełne zalet daje więcej szczęścia niż życie obfitujące w przyjemności.

Dlatego po tym jak już zidentyfikujecie zalety, warto zastanowić się, co można zrobić by częściej je wykorzystywać w życiu. Można wręcz stworzyć pisemny plan najbliższego tygodnia, dający okazję do wykorzystania tej zalety.  Warto też popatrzeć na obecne wyzwania i problemy  – jak można wykorzystać swoje zalety by sobie z nimi poradzić? Na koniec – gdy już nadejdzie czas działania, dobrze jest zatrzymać się na chwilę i pozwolić sobie nacieszyć się okazją do wykorzystania tej swojej mocnej strony.

Pozwolę sobie podać kolejny przykład – jak to może wyglądać. Tomek odkrył, że jego podstawową zaletą jest poczucie humoru, a konkretnie zdolność do opowiadania zabawnych historyjek. Ostatnio pokłócił się z najlepszym przyjacielem i tamten nie odzywa się do niego. Postanowił więc napisać zabawną historyjkę opisującą ten konflikt, w której zrobi z siebie błazna, przyjmując na siebie odpowiedzialność za cały problem i wyśle ją przyjacielowi.  Stwierdził, że jeśli uda mu się przyjaciela rozbawić, to może będzie chciał na nowo z nim rozmawiać.

Porażka – nieoczekiwane źródło odkrywania swych mocnych stron

Upadki, porażki mogą nieść za sobą odkrycie zalet. Gdy nastolatek podnosi się po porażce, warto by zastanowił się, czemu to zawdzięcza. Może odkrył w sobie większe pokłady siły niż do tej pory myślał? A może zawdzięcza to przyjaciołom, czyli  swojej zdolności do współpracy, nawiązywania dobrych relacji?

Pamiętajmy, że sieci społeczne – czyli relacje z kolegami, klasą dają wiele okazji do wykorzystania zalet.

Z pewnością warto popatrzeć też na przeszłe trudne doświadczenia – czy to związane z  izolacją w czasie nauki zdalnej lub chorobą, czy relacyjne – np. konflikty z rówieśnikami. Weźmy pod lupę mocne strony naszego nastolatka, które pozwoliły to przetrwać. Jest takie powiedzenie, że trudne czasy tworzą silnych ludzi. Oznacza to, że nawet porażka czy problem mogą być obszarem wykazania się swoimi mocnymi stronami.

Oczywiście jedną rozmową nie załatwimy problemu. Warto do tematu wracać (zwłaszcza jeśli nastolatek zaczął tworzy plany tygodniowe). Może warto porozmawiać z innymi osobami ważnymi dla naszego nastolatka – niech też podejmą temat – zalet które w nim widzą. Pielęgnujmy też swoje zalety, starajmy się z nich często korzystać, by być dobrym wzorcem, modelem takich zachowań.