Zabawki, dzięki którym Twoje dziecko będzie mądrzejsze

Jeżeli bywacie w dużych sklepach zabawkowych, z pewnością trafiliście na dział „zabawek kreatywnych”. Z reguły stoją tam piekielnie drogie zestawy złożone np. z kilku filcowych figurek, kleju i torebki. „Pobudzanie kreatywności” dziecka polega na tym, że gotowe elementy nakleja w wymyślony przez siebie wzór.

Zabawki te mają jedną cechę bardzo pozytywną –  cokolwiek by się wymyśliło, elementy są na tyle estetyczne i dopasowane do siebie, że i tak będzie ładnie wyglądało. Z prawdziwą kreatywnością nie ma to jednak nic wspólnego. 

Innym częstym motywem są różnego typu elektroniczne zabawki dla dzieci – np. laptopy mające teoretycznie uczyć maluchy czytać, liczyć, grać na instrumencie… Nie jestem przeciwniczką takich zabawek. Jestem pewna, że dzieci odnoszą korzyść z eksperymentowania z różnymi typami zabaw.  Natomiast nie natrafiłam na żadne badania, które potwierdzałyby że te tzw. „zabawki kreatywne” w jakiś szczególny sposób pobudzałyby rozwój poznawczy czy kreatywność dziecka.

Komputerowe gry edukacyjne

Jednym z rodzajów zabawek kreatywnych są gry komputerowe skonstruowane specjalnie dla przedszkolaków. Mają one szereg zalet. Rzeczywiście mogą wspomagać rozwój poznawczy, piękna grafika, forma „nauki przez zabawę” i natychmiastowa informacja zwrotna o tym, czy wykonało się prawidłowo zadanie – mogą wspomagać naukę.  Z kolei gry, które nie są tworzone z myślą o wspomaganiu rozwoju małych dzieci (np. brutalne „strzelanki”), rozwijają zachowania antyspołeczne, co udowodniono w szeregu badań. (1)

Jednak to nie jedyne zastrzeżenie wobec gier komputerowych. Niektóre dzieci szybko uzależniają się od komputera, a co gorsza trudno to przewidzieć. Który rodzic chce ryzykować, że jego dziecko może okazać się typem łatwo uzależniającym się? Duża część gier przeznaczona jest dla dzieci już umiejących czytać. Oznacza to konieczność wspomagania gry przez rodzica (co z kolei ma tę zaletę, że kontrolujemy np. czas który dziecko spędza przed komputerem). Poza tym gry komputerowe mają bardzo sztywne reguły. Jeśli dziecko da poprawną, lecz oryginalną odpowiedź na pytanie, gra oceni ją jako nieprawidłową. A to akurat zabija kreatywność.

Jednak istnieje pięć typów gier, których efektywność we wspomaganiu rozwoju poznawczego oraz kreatywności dzieci została udowodniona badaniami naukowymi.

Gry konstrukcyjne

Mowa tu o wszelkiego typu klockach. Choć niektóre z tzw. „klocków konstrukcyjnych” zawierają zestaw elementów, które należy złożyć w ściśle określonym porządku by powstała konkretna rzecz – samochód, stacja kolejowa itp. większość dużych zestawów pozwala na puszczenie wodzy fantazji i skonstruowanie czegoś oryginalnego. 

Badania naukowe na temat wpływu takich zabawek dają zaledwie dowody pośrednie. Dzieci, które budują bardziej złożone konstrukcje zdobywają wyższe wyniki w testach inteligencji oraz zadaniach matematycznych (2).

Czy dzieje się tak dlatego, że mądre dzieci budują lepsze konstrukcje? Być może. Jednak istnieje kilka badań, pokazujących, że zabawa klockami właśnie rozwija wiele umiejętności – wyobraźnię przestrzenną (3), kreatywność (4), umiejętności werbalne (5) – gdy mały budowniczy omawia swoje plany z innymi osobami-  oraz umiejętności społeczne (6) – gdy dziecko budując musi współpracować z innymi ludźmi. 

Z pewnością warto bawić się klockami wraz z dziećmi. Możemy pokazywać różne sposoby budowania konstrukcji. Dziecko często potrafi dobrze naśladować coś, czego jeszcze samodzielnie nie potrafi wymyślić. W ten sposób niejako „popychamy je” w rozwoju. Możemy też prosić by dziecko zbudowało to samo na rożne sposoby (rozwijając kreatywność). Rozmawiajmy z dziećmi o tym co budują, budujmy wspólnie.

Tangramy

Jest to rodzaj puzzli, gdzie z siedmiu figur geometrycznych (dwa duże trójkąty prostokątne, trzy trójkąty równoramienne – jeden średni i dwa małe, mały kwadrat i mały równoległobok) budujemy mnóstwo rożnych obrazków. Choć nie ma na ten temat wielu badań naukowych (7),  jednak  całkiem sporo pedagogów i psychologów edukacji zgadza się, że właśnie tangramy rozwijają wyobraźnię przestrzenną oraz doskonale uczą geometrii. Dzięki nim dzieci zaczynają intuicyjnie rozumieć różne terminy przestrzenne – np. co to znaczy „obrócić” figurę , albo, że figury się dopełniają. Jedno na co koniecznie trzeba zwrócić uwagę, to by figury do ułożenia były dostosowane do wieku i umiejętności dziecka, inaczej szybko się zniechęci.

 

„Wielki wyścig” – planszówka do samodzielnego wykonania (8)

To gra, której autorami są psycholodzy edukacyjni  Geetha Ramani i Robert Siegler. W dobrze udokumentowanym badaniu naukowym udowodnili jej skuteczność w rozwijaniu umiejętności liczenia u przedszkolaków. Na kartonie rysujemy dziesięć pól i numerujemy je od 1 do 10. (Dla urozmaicenia można dokleić obrazki). Potrzebna też jest kostka (lub coś podobnego) pozwalająca na wylosowanie cyfry jeden lub dwa oraz pionek dla każdego. Dziecko rzuca kostką i posuwa się o wylosowaną liczbę oczek. „Haczyk” polega na tym, że nie liczy przeskakiwanych pól (1, lub 2) a nazywa pola, przez które pionek przechodzi. Czyli jeśli stoi na polu 5 i wylosuje dwójkę, przesuwa pionek mówiąc: „sześć, siedem”. Kto się pomyli – wraca na start.

Aparat fotograficzny

To akurat jest dość droga zabawka (choć aktualnie aparaty cyfrowe są coraz tańsze), a jednak warta inwestycji (uwaga, lepiej po okiem osób dorosłych, łatwo zepsuć). Robienie zdjęć nie tylko uczy zasad kompozycji, ale pozwala  na uczenie opowiadania historii, czy na śledzenie zmian zachodzących w czasie. Można np. zasadzić rzeżuchę, robić jej codziennie zdjęcia, a następnie zmontować w formie filmu pokazującego jej wzrost. Aparat cyfrowy pozwala też robić wiele zdjęć ludzkich emocji,  badać zachowania zwierząt itp. itd. Rodzicom z kolei przybliża jak dziecko widzi świat ze swojej perspektywy.

Własnoręczne „eksperymenty naukowe”

Najlepsze zabawki często nie są bynajmniej kupowane w sklepie. Kartoniki, plastikowe butelki, skrawki materiału mogą posłużyć tworzeniu różnych ciekawych konstrukcji. Znalazłam co prawda tylko jedno badanie naukowe (9) potwierdzające, iż zabawa w której dziecko od początku do końca samodzielnie buduje zabawkę rozwija kreatywność.  Przy okazji jednak odkryłam, że wiele z rzeczywiście pasjonujących zabawek typu „eksperymenty naukowe”, kosztujących od 40 do nawet 200 PLN można stworzyć samodzielnie w domu z o wiele tańszych produktów. Osoby władające językiem angielskim znajdą sporo przykładów na stronie http://sciencetoymaker.org/. Eksperymenty te adresowane są do dzieci od zerówki wzwyż. Mogą jednak dać sporo radości także rodzicom, którzy zdecydują się demonstrować te eksperymenty młodszym dzieciom.

 BIBLIOGRAFIA:

(1) Anderson CA, Sakamoto A, Gentile DA, Ihori N, et al. 2008 Longitudinal Effects of Violent Video Games on Aggression in Japan and the United States. Pediatrics 122(5): 1067-1072.

Barlett C, Branch O, Rodeheffer C, and Harris R. 2009. How long do the short-term violent video game effects last? Aggress Behav. 35(3):225-36.

Barlett CP, Harris RJ, and Baldassaro R. 2007. Longer you play, the more hostile you feel: examination of first person shooter video games and aggression during video game play. Aggress Behav. 33(6):486-97.

Barlett CP and Rodeheffer C. 2009. Effects of realism on extended violent and nonviolent video game play on aggressive thoughts, feelings, and physiological arousal. Aggress Behav. 35(3):213-24.

Bushman BJ and Anderson CA. 2009. Comfortably numb: desensitizing effects of violent media on helping others. Psychol Sci. 20(3):273-7

Ferguson CJ. 2007. The good, the bad and the ugly: a meta-analytic review of positive and negative effects of violent video games. Psychiatr Q. 78(4):309-16.

(2) Wolfgang, Charles H.; Stannard, Laura L.; & Jones, Ithel. (2001). Block play performance among preschoolers as a predictor of later school achievement in mathematics. Journal of Research in Childhood Education, 15(2), 173-180.

(3) Sprafkin C, Serbin LA, Denier C and Connor JM. 1983. Sex-differentiated play: Cognitive consequences and early interventions. In MB Liss (ed), Social and cognitive skills: Sex roles and child’s play. New York: Academic Press.

Caldera YM, Culp AM, O’Brien M, Truglio RT, Alvarez M, and Huston AC. 1999. Children’s Play Preferences, Construction Play with Blocks, and Visual-spatial Skills: Are they Related? International Journal of Behavioral Development; 23 (4): 855-872

(4) Pepler DJ and Ross HS. 1981. The effects of play on convergent and divergent problem solving. Child Development 52(4): 1202-1210.

(5) Christakis DA, Zimmerman FJ, and Garrison MM. 2007. Effect of block play on language acquisition and attention in toddlers: a pilot randomized controlled trial. Arch Pediatr Adolesc Med. 161(10):967-71.

(6) Legoff DB and Sherman M. 2006. Long-term outcome of social skills intervention based on interactive LEGO play. Autism. 10(4):317-29.

Roseth CJ, Johnson DW, and Johnson RT. 2008. Promoting Early Adolescents’ Achievement and Peer Relationships: the Effects of Cooperative, Competitive, and Individualistic Goal Structures. Psychological Bulletin, Vol. 134, No. 2: 223-246.

(7) Bohning G and Althouse JK. 1997. Using tangrams to teach geometry to young children. Early childhood education journal. 24(4): 239-242.

Kriegler S. 1991. The Tangram: It’s More than an Ancient Puzzle. Arithmetic Teacher 38(9) 38-43.

National Council of Teacher’s Mathematics. 2003. Developing geometry understandings and spatial skills through puzzlelike problems with tangrams: Tangram challenges. www.nctm.org.

(8) Ramani GB and Siegler RS. 2008. Promoting broad and stable improvements in low-income children’s numerical knowledge through playing with number board games. Child Development 79(2):375-394.

(9) Pepler, Debra J.; Ross, Hildy S. (1981)  The Effects of Play on Convergent and Divergent Problem Solving. Child Development, 52 (4): 1202-1210