Zalety
Martin Seligman w książce zatytułowanej „Prawdziwe szczęście” proponuje czytelnikom swój przepis na osiągnięcie trwałego szczęścia i autentycznego zadowolenia z życia. Przepis jest bardzo prosty.
Poznaj swoje zalety. Rozwijaj je i wykorzystuj jak najczęściej na co dzień, w różnych dziedzinach swojego życia takich jak praca, miłość, zabawa i rodzicielstwo.
Seligman wraz z zespołem współpracowników postanowił stworzyć uniwersalny system klasyfikacji i pomiaru ludzkich zalet. Na podstawie podstawowych tekstów głównych religii i prądów filozoficznych zespół stworzył katalog cech powszechnie uznawanych za zalety. Powszechność nie oznacza to iż sklasyfikowane cechy były pożądane zawsze i wszędzie, lecz że ceniono je prawie zawsze i prawie wszędzie. Źródła, do których się odwołano obejmowały teksty autorstwa Arystotelesa, Platona, św. Tomasza z Awinu, św. Augustyna, Konfucjusza, Buddy, Lao-Cy, Beniamina Franklina. Przeanalizowano również Stary Testament, Talmud, Busido (kodeks samurajski), Koran i Upaniszady, w sumie około dwustu katalogów cnót stworzonych na przestrzeni trzech tysięcy lat w różnych zakątkach ziemi. Analizy te obok oczywistych różnic ujawniły uderzająca wspólnotę przekonań odnoszącą się do sześciu podstawowych cnót.
1. Mądrość i wiedza
2. Odwaga
3. Miłość i człowieczeństwo
4. Sprawiedliwość
5. Wstrzemięźliwość
6. Duchowość i transcendencja
Cechy te nazwano cnotami ze względu na to, iż są one definiowane na wysokim stopniu abstrakcji, przez co trudne do mierzenia i objawiające się na wiele różnych sposobów. Sposoby osiągania uniwersalnych cnót określone zostały jako zalety, np. mądrość wyrażać się może poprzez ciekawość, umiłowanie nauki, ocenianie, pomysłowość, inteligencje społeczną i dystans poznawczy. W sumie wyodrębniono dwadzieścia cztery zalety składające się na sześć podstawowych cnót.
Zalety różnią się od talentów tym, iż są cechami moralnymi i można je rozwijać w znacznie większym stopniu niż talenty, które są przede wszystkim cechami wrodzonymi, ujawniającymi się automatycznie. Zalety można rozwijać dzięki ćwiczeniom, wytrwałości i poświęceniu a ich wykorzystanie zależy od aktu woli, dlatego wywołują u osoby wykazującej się zaletą jak i obserwatorów uczucia określane przez Saligmana jako „uwznioślenie i natchnienie”. Wykorzystując swoje zalety ludzie mają poczucie „zrobiłem to co należało” i mają świadomość, że zasługuje ono na pochwałę, uznanie i naśladownictwo.
Kryteria, które pozwalają nam stwierdzić, czy jakaś właściwość jest zaletą:
STAŁOŚĆ: Zaleta jest cechą osobowości, cechą psychiczną, która przejawia się w różnych sytuacjach i w różnym czasie.
WARTOŚĆ SAMA W SOBIE: Zaletę ceni się dla niej samej. Wykazanie się zaletą ma często pozytywne następstwa (np. dobroć skutkuje tym, że ludzie nas lubią), jednak cenimy ją nawet wtedy, gdy nie przynosi oczywistej korzyści.
OCZYWISTOŚĆ: Zalety można spostrzegać w kategoriach tego, czego rodzice życzą swoim nowo narodzonym dzieciom. Zalety są pożądanymi przez nas stanami, które nie wymagają żadnego uzasadnienia („chcę, by moje dziecko było pełne miłości, dzielne, roztropne”)
POZYTYWNY WYDŹWIĘK: Wykazanie się przez jedną osobę jakąś zaletą nie dyskredytuje innych osób z otoczenia. Świadkowie szlachetnego czynu czują się często podniesieni na duchu i zainspirowani do podobnych działań. Wykazanie się zaletą wywołuje zazwyczaj pozytywne emocje – dumę, zadowolenie, radość, poczucie spełnienia, harmonii. Pozytywne emocje – pojawiają się zarówno u wykazujących się zaletą (duma, radość, zadowolenie, poczucie spełnienia i harmonii) jak i obserwatorów (uwznioślenie i natchnienie).
Stan uskrzydlenia
Korzystanie ze swoich zalet daje poczucie autentyczności i sensu życia. Pozwala na doświadczanie szczególnego stanu ducha, określanego przez Mika Csikszentmihalyi, amerykańskiego psychologa węgierskiego pochodzenia jako „stan uskrzydlenia”. Csikszentmihalyi badał zjawisko uskrzydlenia zbierając dane w różnych krajach, środowiskach, od ludzi w różnym wieku. Prosił swoich rozmówców o opisanie, co przyniosło im w życiu największe zadowolenie. Opisy bardzo różniły się miedzy sobą szczegółami, lecz zawierały wspólne psychologiczne elementy. Są to:
1. Wykonywanie zadania wymagającego wykazania się umiejętnościami
2. Pełna koncentracja na wykonywanym zadaniu
3. Jasno określone cele
4. Natychmiastowe potwierdzenie skuteczności działania
5. Głębokie zaangażowanie i poczucie łatwość działania
6. Poczucie kontroli nad tym, co się robi
7. Zniknięcie poczucia własnego Ja
8. Utrata poczucia upływu czasu
Czynności, którym towarzyszy stan uskrzydlenia mogą być zdumiewająco różne. Niektórzy osiągają ten stan w wyniku długotrwałych ćwiczeń medytacyjnych wymagających starannej kontroli oddychania czy pozycji ciała. Innym przychodzi on z łatwością, jak chociażby dzieciom lepiącym bałwana czy bawiącym się w chowanego, które nagle zauważają, że zrobiło się już zupełnie ciemno. Poczucie uskrzydlenia może pojawić się w trakcie wykonywania skomplikowanych ćwiczeń gimnastycznych, partii szachów, gotowania, rozmowy, wspólnego śpiewu, w każdej dziedzinie aktywności człowieka. Doznają go już małe dzieci pogrążone w zabawie, choć nie potrafią go jeszcze nazwać.
Co mogę zrobić ze swoimi zaletami?
1) Czerpać satysfakcję i poczucie sensu, samorealizacji, szczęścia z częstszego wykorzystywania swoich zalet sygnaturowych (najsilniej rozwiniętych) w pracy, domu. Jest to opcja polecana przez Seligmana – pielęgnuj to, w czym już jesteś dobry!
2) Popracować nad rozwinięciem którejś z zalet mniej rozwiniętych, którą spostrzegasz jako ważną dla siebie. Ważne jest, by zwrócić uwagę na to, żeby nie rzucać się z widłami na słońce – nie próbuj od razu pracować nad wszystkim, wybierz jedną – średnio rozwiniętą i zastanów się, w jakich sytuacjach możesz ją stosować.
Więcej informacji o zaletach sygnaturowych znajdziesz w książce “Prawdziwe szczęście w praktyce”.